مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، در جلوی دو گوش ما قرار دارد و فک پایین را به جمجمه متصل می کند. شما می توانید جای دقیق این مفصل را با قرار دادن انگشت خود در جلوی گوش و باز و بسته نمودن دهان مشخص نمایید. سندرم یا اختلال مفصل گیجگاهی فکی، می تواند ناشی از التهاب و مشکل در خود مفصل TMJ یا عضلات اطراف آن باشد.
رایجترین علامت اختلال مفصل گیجگاهی فکی، درد مبهم در این ناحیه است علاوه بر این اختلال TMJ می تواند موجب سردرد، گوش درد، سفتی گردن و صدا دادن یا کلیک کردن فک شود.
به طور معمول تشخیص اختلال TMJ از طریق بررسی سوابق پزشکی بیمار و معاینات فیزیکی صورت میگیرد. با این وجود در موارد خاص ممکن است برای تشخیص دقیق نیاز به تصویر برداری داشته باشد.
درمانهای محافظه کارانه (غیر جراحی) این اختلال شامل اجتناب از رفتارهای تحریک کننده (خشم، اضطراب و…) و استفاده از مسکن های بدون نسخه است.
علائم التهاب و اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی
شایعترین علائم و اختلال TMJ عبارتند از:
درد در ناحیه صورت
بیشتر اوقات درد ناشی از اختلال TMJ بصورت یک درد مبهم احساس می شود که از مفصل TMJ به نواحی شقیقه، فک پایین و پشت گردن گسترش می یابد. این درد هنگام جویدن غذا یا حتی حرکت دادن فک بدتر می شود. در برخی افراد نیز اطراف مفصل TMJ حساس میگردد، سردرد و سفتی گردن نیز از علائم شایع اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی هستند.
گوش درد
با حرکت دادن فک، گوش شروع به درد شدید می کند یا درد اطراف گوش بدتر می شود، این درد غالبا با گرفتگی گوش و وزوز گوش (زنگ در گوش) همراه است.
اختلال عملکرد فک
صدا دادن (ترکیدن) یا کلیک کردن فک، فشار دادن بی اراده فک یا دندان قروچه و در بعضی موارد قفل شدن فک ممکن است رخ دهد. این علائم بیشتر در صبح دیده می شوند.
سایر علائم بالقوه TMJ عبارتند از:
اسپاسم عضلات فک پایین
چشم درد
درد بازو و کمر
سرگیجه
کم خوابی
علل بروز TMJ
در ابتدا تصور می شد که اختلالات TMJ فقط به دلیل ناهماهنگی یا تراز نبودن دندان های فک بالا و فک پایین است. هر چند که نقش این عامل ساختاری قابل کتمان نیست اما کارشناسان معتقدند که عوامل دیگری (به عنوان مثال، عاطفی و محیطی) نیز در اختلالات TMJ دخیل هستند.
در واقع زمینه بروز اختلالات TMJ غالبا چند عاملی است و عوامل متعددی در آن نقش دارند.
برخی از این عوامل عبارتند از:
بروز تروما در فک یا مفصل (مثلاً در اثر ضربه شلاقی، دندان قروچه یا فشردن دندان به هم، جویدن بیش از حد آدامس و…)
عوامل روانی مانند اضطراب، استرس یا افسردگی
حالت قرارگیری نامناسب سر و گردن (در رانندگی، کار با رایانه و …)
افزایش حساسیت نسبت به درد
زمینه های قومی نژادی و جنسیت نیز می توانند در بروز اختلال TMJ نقش داشته باشند به عنوان مثال، اختلالات TMJ در زنان و در قفقازی ها بیشتر از آمریکایی های آفریقایی تبار است.
علاوه بر این اختلالات یا شرایطی وجود دارد که با بروز TMJ مرتبط هستند، از جمله:
اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
فیبرومیالژیا
آپنه خواب
بیماری های دژنراتیو مفصل
اضطراب یا سایر اختلالات روانپزشکی که منجر به فشردن مزمن فک یا دندان قروچه می شود
مال اکلوژن دندانی
گره زبانی (آنکیلوگلوسیا)
مشکلات ساختاری در بدو تولد
درمان تبخال دهان